Holenderskie niebo

Niebo szybko zmienia swȯj wygląd, słoṅce i chmury wciąż się wymieniają. Sposȯb, w jaki słoṅce filtrowane jest przez chmury powoduje niecodzienne zjawisko. Niektȯrzy twierdzą, że jest to spowodowane ogromem wody w powietrzu, co powoduje odbijanie się ṡwiatła w chmurach. Zdaniem innych zjawisko powodują szare, deszczowe chmury - kiedy przebija się przez nie słoṅce odnosi się wrażenie, jakby w tym miejscu wznosił się krajobraz. To niezwykłe zjawisko od wiekȯw przyciąga artystȯw, pragnących zobaczyċsłynne holenderskie ṡwiatło w chmurach. Znajdująca się w haskim muzeum Panorama Mesadg nazwana tak od nazwiska autora- to największy obraz przedstawiający holenderskie niebo. Cylindryczny obraz o wymiarach 14m wysokoṡci, 40m ṡrednicy i 130m obwodu jest jedną z największych panoram na ṡwiecie. Panorama jest tak niezwykła, że została wpisana na ṡwiatową listę zabytkȯw UNESCO.

Fot: Morze Wattowe to wyjątkowy w świecie zespół zjawisk przyrodniczych powstających na granicy ziemi i wody. Na zdjęciach wattowe rozlewiska wokół Ameland,
jednej z Wysp Zachodniofryzyjskich.

Oddziałujące na siebie woda, piasek i wiatr tworzą wokół przestrzeń wypełnioną wydmami, mieliznami, jeziorkami i słonymi bagnami.W kraju posiadającym tyle wodnistych terenȯw całymi dniami niebo potrafi byċ szare. Czasem mocno przebija słoṅce, albo całe pokryte jest gwiazdami, by za chwile znȯw zasnuċ się chmurami. Holenderskie niebo rzadko bywa nudne, zawsze pozostaje w ruchu ze ṡcigającymi sięchmurami. I właṡnie przez to jest tak niezwykłe. Kocham je i uważam, że jest najpiękniejsze na ṡwiecie. To moje niebo i nie chcę mieċ innego.

Wodny ṡwiat

Mało ktȯry kraj jest tak silnie związany z wodą jak Holandia. Leżąc w dorzeczu trzech rzek - Renu, Mozy i Skaldy -  nieustannie była narażona na powodzie zabierające ludzi, ziemię i dobytek. Dzisiejsze ukształtowanie terenu jest zatem w dużej mierze rezultatem nie tylko działania przyrody, lecz także wielowiekowej walki człowieka z wodą. Holendrzy od dawna osuszają tereny poprzez tworzenie polderȯw i budowanie grobli starając się wyrwaċ wodzie każdy centymetr ziemi. Obecnie osuszanie terenȯw przebiega według Planu-Delta. Od wody uzależniony jest rȯwnie żplan stolicy kraju. Amsterdam położony jest na wysepkach spiętych tysiącem mostȯw przerzuconych nad licznymi kanałami, co dodaje miastu niepowtarzalnego uroku. Typowym elementem holenderskiego krajobrazu są rozległe pola tulipanȯw, kwitnące ogrody i wiatraki, ktȯre wciążsiękręcą, choċ wyłącznie jako atrakcja turystyczna. Dawniej spełniały jednak bardzo ważną rolę: wypompowywały wodę z niżej położonych polderȯw, aby uzyskaną
w ten sposȯb ziemię, można bylo zagospodarowaċ na nowo. W krajobrazach zachodnio- pȯłnocnej częṡci kraju lasy, wydmy i piaszczyste plaże. Tutaj też położone jest Morze Wattowe. Dużo czytałam o tym niezwykłym akwenie i w koṅcu postanowiłam przyjechaċ na wycieczkę, aby  zobaczyċ ten cud natury.    

Fot: Swojska chata – jeden z zabytkowych domków, których właścicielami byli kiedyś ludzie morza, dowódcy statków wielorybniczych. Od wieków zrośnięte z tutejszym krajobrazem, służą dziś turystom jako zajazdy, pensjonaty i restauracje.

Spacer po morzu

Morze Wattowe obejmuje południowo-wschodnią częṡċ przybrzeżnych terenȯw Morza Pȯłnocnego, położone między kontynentem, a łaṅcuchem Wysp Fryzyjskich, od Holandii poprzez Niemcy aż do Danii. Po stronie holenderskiej i niemieckiej Morze Wattowe tworzy cztery rezerwaty biosfery, na tym terenie powstały rȯwnież parki narodowe, a obszar został wpisany na liste ṡwiatowego dziedzictwa UNESCO. Morze Wattowe, ktȯre zaliczane jest do najbardziej unikatowych na ṡwiecie terenȯw, nie jest mimo tego, co sugeruje nazwa morzem ani nawet zbiornikiem wodnym, ale rȯwninami, ktȯre są zalewane podczas przypływȯw. Sukcesywnie zamulane i zarastane przez roṡlinnoṡċ bagienną, po wysuszeniu stanowią bardzo żyzne gleby nazywane wattami.

Pod względem geologicznym Morze Wattowe jest bardzo młodym krajobrazem. Do jego powstania przyczyniło się kilka czynnikȯw, m.in. pływy, wyspy powstałe od strony otwartego morza, czy umiarkowany klimat. W miejscach między wałem przeciwpowodziowym, a linią brzegową powstają łąki halofilne, czyli pokryte roṡlinnoṡcią przystosowaną do słonej wody, a także watty, ktȯre stanowią wyjątkowe zjawisko przyrodnicze na ṡwiecie. W jednym metrze szeṡciennym wattu jest więcej biomasy niż
w analogicznej iloṡci gleby tropikalnego lasu deszczowego. Najbliżej brzegu występuje watt iglasty, przechodzi w watt zmieszany na powierzchni z piaskiem, gliną
i cząstkami organicznymi, by w koṅcu zostaċ zastąpionym wattem piaszczystym. W tym pasie powstają wydmy.

Fot: Holenderskie niebo szybko zmienia swój wygląd, słońce i chmury wciąż się wymieniają

Nad morzem dominuje księżyc, ktȯry dyryguje przypływami i odpływami. Wraz z każdym z nich przenoszone są niezliczone iloṡci wody morskiej. Piasek i woda piętrzone są z kolei  przez wiatr, a ich wzajemne oddziaływanie kreuje krajobraz z wydmami, mieliznami i wyżłobieniami. Pejzaż ten nieustannie się zmienia. Natura reżyseruje magiczne spektakle. Mimo ich uroku, badacze sugerują, że ruchome wydmy mogą byċ jedną z przyczyn zmniejszenia się iloṡci ryb w tym płytkim akwenie. Dlatego od kilku lat istnieje całkowity zakaz połowȯw mechanicznych. Możliwe są wyłącznie połowy ręczne i to w ṡciṡle okreṡlonych miejscach.

Błotniska Morza Wattowego to ṡwiat małży, ostryg i krewetek. Tworzą one kolorowe dywany  pokrywające warstwę ciemnego ṡluzu. Kraby i krewetki zakopują się w piasek, a jesienią opuszczają swoje błotne mieszkania i wędrują na otwarte morze, aby nie zamarznąċ. Niektȯre z nich nie przeżywają w przypadku dużych upałȯw i bardzo silnych sztormȯw. Na pobliskiej plaży są zawsze małże i ṡlimaki, a czasem setki rozgwiazd wyrzuconych przez wodę.

Fot: Skrzydlaci mieszkańcy wattów. Wymarzone miejsce dla ptaków wędrownych, zwłaszcza wiosną i późną jesienią. Wykorzystują je jako przystanek podczas migracji lub wygodne i bogate schronienie na czas zimowania.

Rozwija się tutaj nie tylko ṡwiat wodny - nad Morzem Wattowym żyje wiele gatunkȯw ptakȯw. Gdy zaczyna się przypływ ptaki z głebi wattȯw przylatują coraz bliżej morza. Wymarzone miejsce dla ptakȯw wędrownych, zwłaszcza wiosną i pȯżną jesienią. Niektȯre z nich wykorzystują ten teren jako przystanek podczas migracji lub schronienie podczas zimowania, dla innych jest to miejsce odpoczynku przed dalszym lotem. Ciekawą atrakcją, zwłaszcza w sezonie, jest rejs po morzu tradycyjnym, ponad stuletnim holenderskim żaglowcem. Ponieważ woda jest płytka tworzy się specjalne kanały żeglowne. Niczym perły na sznurku Wyspy Zachodniofryzyjskie otaczają płytkie Morze Wattowe. Podczas odpływu morza wyłania sie dno umożliwiające spacer po osuchach oraz przejṡcie z lądu do pobliskich wysp. Celem naszej wyprawy była wyspa Ameland. Wybierając się na wyspę liczyliṡmy właṡnie na ten spacerek po dnie morza, choċ może on byċ niebezpieczny.

Fot: Podczas przypływu po morzu pływają statki pasażerskie i transportowe, barki i łodzie rybackie.

Wycieczka po wattach jest ograniczona w czasie, spȯżnionych turystȯw zaczynają ṡcigaċ wody przypływowe. Spacery po dnie morza możliwe są jedynie w towarzystwie doṡwiadczonych przewodnikȯw znających zarȯwno czas pływȯw, jak i szlak. Pierwsza godzina marszu była bardzo trudna; szło się po bruzdach wypełnionych wodą, grzęzneliṡmy w błocie. Przewodnik bacznie nas obserwowałi pytał, czy nie chcemy wracaċ. Byliṡmy jednak tak bardzo żądni przygȯd, że dziarsko kroczyliṡmy naprzȯd. Towarzyszył nam zapach wiatru i mokrego piasku. Podczas marszu trzeba byċ przygotowanym na zapadnięcie się w grząskim mule i szybką ewakuację. To trochę taka szkoła przetrwania. Przewodnik ciągle nas przeliczał i sprawdzał, czy kogoṡ nie wciągneło muliste dno. Im dalej od brzegu, tym dno stawało się bardziej piaszczyste. Sprawiało wrażenie dywanu z muszli i planktonu. Po drodze mijaliṡmy małże, kraby i ṡlimaki pospiesznie chowające sięw piasek. Nad naszymi głowami krążyly ogromne stada ptakȯw, a na pobliskich plażach wylegiwały się foki.

Fot: Zaczął się odpływ, rusza wycieczka przez morze. Po kilkugodzinnym marszu się do jednej z okolicznych wysp. Wędrówka jest ograniczona w czasie, spóźnionych turystów zaczynają gonić wody przypływowe.

Nasz przewodnik wyjawiał z mokrego piasku rȯżne żyjątka, pokazywał i opowiadał nam o nich. Przekonywał nas, że oglądając z bliska życie morza, lepiej poznamy jego piękno. Zachęcał nas także do sprȯbowania ostryg. Mimo, że niektȯre z nich można jeṡċ na surowo,  nikt z nas nie odważył się ich tknąċ. Osobiṡcie nie przepadam za tak radykalnym sposobem zdobywania pożywienia, zwłaszcza że Morze Wattowe powinno w miarę możliwoṡci pozostaċ rezerwatem natury. Człowiek nie powinien prȯbowaċ zjadaċ wszystkiego, co w nim żyje. Spacer po dnie morza to niesamowite przeżycie. Chodzi się po powierzchni, ktȯrą przed chwiląpokrywała woda, pływały statki i jachty. Krajobraz Morza Wattowego to kilometry niczym nie ograniczonej przestrzeni; bezkres, cisza i natura. Dla mnie to ekscytujący ṡwiat.

Fot: Foki są wspaniałymi pływakami, na lądzie poruszają się niezdarnie, wolą wylegiwać się na plaży.

Po kilku godzinach marszu dotarliṡmy na nasza wyspę. Wyspa nie jest duża, liczy ponad 3,5 tysiąca mieszkaṅcȯw. Znajdująsiętu cztery wioski: Holum, Nes, Buren i Ballum, każda z inną kulturą i przeszłoṡcią. Dawniej wyspiarze utrzymywali się jedynie z wielorybnictwa. Mieszkaṅcy nadal noszą regionalne stroje i posługują się dialektem. Morskie pływy regulują nie tylko życie zwierząt, ale i rytm życia mieszkających tutaj ludzi. Z uwagi na to, iż życie na wyspie przebiega w specyficznych warunkach, częstym zjawiskiem są burze oraz niespodziewane powodzie, wyspiarze zostali zmuszeni by wzdłuż wattȯw wybudowaċ groble. Mieliṡmy wrażenie, że wtym miejscu zatrzymał się czas - naturalny spokȯj, cisza i nieskażona przyroda. Rozległe plaże i piękne kapieliska oznaczone błękitną flagą. Jest to nagroda dla miejsc, ktȯre spełniają wysokie standarty w zakresie jakoṡci wȯd i bezpieczeṅstwa obiektȯw; sączyste, posiadają zaplecze sanitarne, ratownictwo i opiekę medyczną.

Fot: Wycieczka po wyspie. Do zwiedzania wyspy można wypożyczyć konie, my zdecydowaliśmy się na wycieczkę rowerową.    

Skorzystaliṡmy z rozbudowanych ṡcieżek rowerowych, by na wypożyczonym sprzęcie zwiedziċ wyspę. Duża częṡċ wyspy objęta jest ochroną, ponieważ znajdują się tutaj wiekowe domki komandorskie, ktȯre w naturalny sposȯb opowiadają o historii Ameland w czasach Złotego Wieku. Zostały wybudowane w XVII stuleciu przez kapitanow statkȯw polujacych na wieloryby. Średniowieczne koṡcioły, muzeum historyczne czy muzeum dawnych łodzi ratunkowych - to niektȯre z zabytkȯw na wyspie. Ciekawe jest centrum przyrodnicze, gdzie w ogromnych akwariach pływają ryby z Morza Pȯłnocnego, a wchodzi się pod ogromnym szkieletem wieloryba. Na koṅcu wyspy stoi wysoka, żeliwna latarnia morska, a jej ṡwiatło o ogromnej mocy sprawia, że jest jedną z najjaṡniejszych latarni morkich na ṡwiecie. Latarnia jest otwarta dla turystȯw, ale by wspiąċ się na jej szczyt, skąd roztacza sie przepiękny widok na wyspę, trzeba pokonaċ aż 236 schodȯw. Byliṡmy juz trochę zmęczeni i zrezygnowaliṡmy z tej atrakcji. Usiedliṡmy 
w maleṅkiej kawiarence u stȯp latarni i posłuchaliṡmy opowieṡci naszego przewodnika o ekspozycji z oryginalnym sprzętem latarnikȯw.

Fot: Światło Ameland. Żeliwna Latarnia o wysokości 55 metrów, wybudowana w 1880 roku. Na 15 piętrach znajdują się ekspozycje, na ostatnim - pomieszczenie latarnika.

Po lecie, gdy odpłyną już turyṡci, wyspa odkrywa swą mistyczną naturę. Barwy krajobrazu wydmowego rozṡwietlaja się we wszystkich tonacjach żȯłci, a powietrze i morze dają się podziwiaċ w niebiesko-zielonych odcieniach. Jesienne zapachy mieszają się z morskim powietrzem. Tworzy to inspirującą atmosferę. Co roku, zwłaszcza 
w listopadzie, ktȯry został nawet nazwany ”miesiącem sztuki”, wyspę odwiedzają artyṡci ze wszystkich stron ṡwiata, a Ameland wychodzi im naprzeciw. Mieszkaṅcy ozdabiają w tym czasie swoją wyspę obrazami, wyrobami ze szkła, rzeżbami i fotografiami. Także osiem wyspiarskich koṡciołȯw zamienia sięw tym czasie w powierzchnię wystawniczą.

Fot: Wyspa stała się rezerwatem przyrody dla wielu gatunków zwierząt i roślin. 

Dzieṅ dobiegał koṅca i nadszedł czas, by pożegnaċ Ameland. Wracaliṡmy promem i oglądaliṡmy zachȯd słoṅca. Ostatnie promienie powoli zatapiały się w morzu, odbiły się od wody całą paletą barw i wydawało się, że morze zaczęło płonąċ. Widok był tak zjawiskowy, że wręcz nierealny. Urocza była ta wycieczka. Uczucie, jakie ogarnia nas gdy stoimy w samym ṡrodku morza, nie da się opisaċ. To po prostu trzeba przeżyċ.

Tekst i zdjęcia: Nina Jansen